Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng nói:“cán bộ là cái gốc của công việc, công việc có thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay xấu”. Báo cáo chính trị của BCH Trung ương Đảng khoá X tại Đại hội toàn quốc lần thứ XI của Đảng đã nêu: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ. Thực hiện tốt chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước; đổi mới tư duy, cách làm, khắc phục những yếu kém trong từng khâu của công tác cán bộ” (Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, NXB Chính trị Quốc gia - Sự thật, HN-2011, tr261)
Có nhiều nhân tố quan trọng để tạo nên sức mạnh của Đảng (chủ trương đường lối, hệ thống tổ chức, sự trung thành của đội ngũ cán bộ, đảng viên…), nhưng đội ngũ cán bộ, đảng viên có vị trí đặc biệt vì suy cho cùng, đường lối của Đảng đúng đắn, tổ chức của Đảng chặt chẽ cũng là do đội ngũ cán bộ của Đảng thực hiện và tạo dựng. Trong công tác xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên nói chung, xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý nói riêng ngày càng có tầm quan trọng đặc biệt, vừa có tính lý luận sâu sắc vừa là yêu cầu của thực tiễn, vừa mang tính cơ bản lâu dài vừa là đòi hỏi bức xúc của tình hình hiện tại.
Cán bộ lãnh đạo quản lý cấp tỉnh có vị trí đặt biệt quan trong trong hệ thống chính trị của địa phương, là bộ phận quyết định trong việc lĩnh hội, cụ thể hoá chủ trương, đường lối, nghị quyết, chính sách của đảng, pháp luật của Nhà nước trong đời sống xã hội của địa phương, là những đầu tàu kéo cả đoàn tàu, là hạt nhân quy tụ đảng viên và quần chúng nhân dân đồng tâm hợp lực thực hiện đường lối của Đảng. Lê Nin đã nói: “Trong lịch sử chưa hề có một giai cấp nào giành được quyền thống trị, nếu nó không tạo ra được trong hàng ngũ của mình, những lãnh tụ chính trị, những đại biểu tiên phong có đủ khả năng tổ chức lãnh đạo phong trào” và “nghiên cứu con người, tìm ra những cán bộ có bản lĩnh hiện nay đó là then chốt”, nếu không thế thì tất cả mọi mệnh lệnh và quyết định sẽ chỉ là mớ giấy lộn”.
Đội ngũ cán bộ lãnh đạo của tỉnh Bình Thuận (phần lớn trưởng thành từ trong chiến tranh) đã qua thực tiễn rèn luyện, thử thách, đại bộ phận thể hiện kiên định quan điểm, lập trường, tin tưởng vào đường lối đổi mới và sự lãnh đạo của Đảng; có phẩm chất, đạo đức tốt, năng lực trình độ công tác từng bước được nâng lên; cơ cấu tương đối hợp lý; đặc biệt, đội ngũ cán bộ nữ, cán bộ là người dân tộc thiểu số, cán bộ xã, phường, thị trấn được chú trọng đào tạo, bồi dưỡng, xây dựng và từng bước có sự trưởng thành về các mặt.
Tuy nhiên, trước yêu cầu của nhiệm vụ mới, trình độ, năng lực và phẩm chất của một bộ phận chưa ngang tầm; còn tình trạng vừa thừa, vừa thiếu, nhất là thiếu những cán bộ có chuyên môn giỏi, hiểu biết sâu, biết làm, dám làm, dám chịu trách nhiệm. Tỷ lệ cán bộ nữ, cán bộ trẻ trong bộ máy lãnh đạo các cấp còn thấp. Một bộ phận cán bộ (nhất là cán bộ trẻ) tinh thần trách nhiệm chưa cao, một số ý thức tổ chức kỷ luật kém, chưa thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất, đạo đức cách mạng, giảm sút ý chí chiến đấu, sa vào tệ quan liêu, tham nhũng làm giảm lòng tin trong một bộ phận cán bộ và nhân dân.
Để khắc phục tình trạng trên, ngay sau Đại hội Đảng bộ tỉnh nhiệm kỳ 2005 - 2010, Tỉnh uỷ Bình Thuận đã ban hành Nghị quyết số 05-NQ/TU, ngày 28/2/2007 “về xây dựng đội ngũ cán bộ giai đoạn 2007 - 2010, định hướng đến năm 2015”, mục tiêu chung là: “Xây dựng đội ngũ cán bộ từ tỉnh đến cơ sở có bản lĩnh chính trị vững vàng, có phẩm chất đạo đức tốt, có uy tín và năng lực; đủ số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa tỉnh nhà”.
Sau gần 5 năm triển khai thực hiện nghị quyết, đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý của tỉnh đã có sự chuyển biến nhiều mặt; tăng cả về số lượng, chất lượng, đồng bộ về cơ cấu, đảm bảo tiêu chuẩn theo yêu cầu nhiệm vụ; cán bộ nữ, cán bộ là người dân tộc thiểu số, cán bộ huyện Phú Quý, cán bộ xã, phường, thị trấn được đẩy mạnh đào tạo và từng bước trưởng thành về các mặt, cơ bản hoàn thành nhiệm vụ được giao. Trình độ, chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực đội ngũ cán bộ nói chung được nâng lên; số đông cán bộ trưởng thành về tư tưởng, chính trị; có ý thức rèn luyện, phấn đấu và phát huy tốt tinh thần trách nhiệm; giữ được phẩm chất, đạo đức lối sống.
Cán bộ chủ chốt các cấp được quan tâm đào tạo, bồi dưỡng các mặt; trình độ chuyên môn, năng lực lãnh đạo, khả năng quản lý kinh tế - xã hội ngày càng được nâng dần; ý thức tự chủ, năng động, sáng tạo trong công tác từng bước được khơi dậy và phát huy, phần lớn đã phát huy được phẩm chất, năng lực, đáp ứng được yêu cầu hội nhập và phát triển. Cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh thuộc diện Ban Thường vụ Tỉnh uỷ quản lý có trình độ đại học trở lên tăng từ 75,52% (năm 1997) lên 99,57%, cán bộ có trình độ lý luận chính trị cử nhân và cao cấp chiếm 91,3%; hầu hết được bồi dưỡng kiến thức quản lý kinh tế, quản lý nhà nước, kiến thức về quốc phòng - an ninh. Cán bộ từ trưởng, phó phòng chuyên môn, giám đốc, phó giám đốc và tương đương các đơn vị trực thuộc sở, ban, ngành, đoàn thể cấp tỉnh hiện có trình độ cao đẳng, đại học chiếm 75,50% (tăng hơn năm 1997 là 18%); có trình độ cao cấp lý luận chính trị trở lên chiếm tỉ lệ 21,71% (tăng so với năm 1997 là 11,36%), số còn lại hầu hết đã được đào tạo trung cấp lí luận chính trị. Cán bộ nữ, cán bộ là người dân tộc thiểu số được quan tâm ngày càng nhiều hơn. Đến nay đã có 28/61 cơ quan cấp tỉnh có cán bộ lãnh đạo là nữ, chiếm tỷ lệ 46%. Cán bộ lãnh đạo nữ chiếm tỷ lệ 15,07 % , cán bộ lãnh đạo trẻ tuổi (dưới 40 tuổi) chiếm tỷ lệ 5% trên tổng số cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp tỉnh.
Để đạt được kết quả trên, gần 5 năm qua Tỉnh uỷ Bình Thuận đã triển khai thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ; các quan điểm về công tác cán bộ của Đảng đã từng bước được Ban Thường vụ Tỉnh uỷ thể chế hoá tốt hơn; các quy định, quy chế về công tác cán bộ được ban hành khá đầy đủ, kịp thời, trong quá trình thực hiện thường xuyên được rà soát và bổ sung, hoàn chỉnh; các khâu của công tác cán bộ được thực hiện chặt chẽ và nề nếp hơn; trong đó, một số khâu có chuyển biến tiến bộ khá rõ như công tác quy hoạch, công tác đánh giá cán bộ; công tác luân chuyển, đào tạo, bồi dưỡng cán bộ. Tỉnh đã ban hành nhiều chính sách để đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, nổi rõ là Đề án đào tạo nguồn nhân lực có trình độ sau đại học ở nước ngoài từ năm 2007 - 2013 bằng nguồn ngân sách của tỉnh (gọi tắt là Đề án 100), tính đến nay, tỉnh đã cử 313 cán bộ, công chức đi đào tạo sau đại học; trong đó, có 23 đồng chí học ở nước ngoài theo Đề án 100 và Đề án 165 của Trung ương. Ủy ban nhân dân tỉnh đã ban hành Quyết định số 21/2007/QĐ-UBND, ngày 09/5/2007 của UBND tỉnh) về việc hỗ trợ kinh phí đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ để thực hiện các Nghị quyết của Tỉnh ủy.
Từ thực tiễn xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý của tỉnh trong thời gian qua, có thể đề ra một số giải pháp để xây dựng đội ngũ cán bộ trong thời gian tới như sau:
1. Trước hết phải tiếp tục nghiên cứu, quán triệt và nắm vững các quan điểm cơ bản của Đảng về công tác cán bộ, đặt biệt những quan điểm về xây dựng đội ngũ cán bộ được nêu trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương 3 (khóa VIII), đó là: Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ theo nguyên tắc tập trung dân chủ, đồng thời phát huy đúng mức vai trò trách nhiệm của các tổ chức trong hệ thống chính trị và của người đứng đầu các cấp, các ngành. Xây dựng đội ngũ cán bộ phải xuất phát từ yêu cầu, nhiệm vụ chính trị của địa phương, gắn với việc xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, củng cố và hoàn thiện các tổ chức trong hệ thống chính trị. Phải làm tốt và đầy đủ các khâu của công tác cán bộ và phải được cụ thể hoá bằng các quy định, quy chế về công tác cán bộ. Các quy định, quy chế phải chặt chẽ và phải có hướng dẫn cụ thể để thống nhất thực hiện.
2. Phải xem quy hoạch cán bộ là khâu trọng yếu, có tính chiến lược, là khâu cơ bản trong công tác cán bộ. Do đó, cần phải tiếp tục triển khai thật tốt Nghị quyết số 42-NQ/TW của Bộ Chính trị về công tác quy hoạch cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Tiếp tục quán triệt nghiêm túc mục đích, quan điểm, nguyên tắc, phương châm quy hoạch cán bộ; thực hiện tốt công tác quy hoạch cán bộ lãnh đạo quản lý ở cả 3 cấp mà trọng tâm là quy hoạch cấp uỷ, ban thường vụ cấp uỷ và người đứng đầu các địa phương, đơn vị; gắn công tác quy hoạch cán bộ với các khâu đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, giao nhiệm vụ để rèn luyện đội ngũ cán bộ. Định kỳ hàng năm phải tiến hành rà soát, điều chỉnh quy hoạch, bổ sung những nhân tố mới; đồng thời đưa ra khỏi quy hoạch những cán bộ không còn đủ tiêu chuẩn và điều kiện. Chỉ xem xét đề bạt, bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử các chức danh lãnh đạo, quản lý các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận và các đoàn thể đối với những cán bộ đã được đưa vào quy hoạch.
3. Phải cụ thể hóa tiêu chuẩn cán bộ, lấy tiêu chuẩn là cơ sở để xây dựng đội ngũ cán bộ. Đảng ta đã xác định tiêu chuẩn chung của cán bộ là: Phẩm chất chính trị tốt, vững vàng, kiên định mục tiêu lý tưởng và con đường Xã hội Chủ nghĩa, trung thành với Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh; có đạo đức cách mạng trong sáng, lối sống lành mạnh, có trình độ và khả năng thực hiện những nhiệm vụ được giao. Cán bộ lãnh đạo phải có năng lực tham gia, quyết định và tổ chức thực hiện tốt những nhiệm vụ trong phạm vi trách nhiệm của mình; có năng lực điều hành, điều khiển, tập hợp quần chúng, phối hợp công tác; có kiến thức kinh nghiệm thực tiễn, tổng kết thực tiễn, đúc rút kinh nghiệm; có kiến thức và ý thức xây dựng Đảng, biết làm công tác tổ chức, cán bộ. Có phong cách làm việc tập thể, tổ chức khoa học, nói đi đôi với làm, sâu sát thực tế; biết lắng nghe, biết quyết đoán, dám chịu trách nhiệm.
Căn cứ vào yêu cầu xây dựng đội ngũ cán bộ trong giai đoạn mới, cần phải soát xét, bổ sung vào tiêu chuẩn cán bộ những nội dung mới, nhất là những tiêu chuẩn về kiến thức, năng lực thực tiễn thể hiện ở kết quả, hiệu quả công việc, tinh thần trách nhiệm; khả năng quy tụ, tập hợp đội ngũ cán bộ; đạo đức, lối sống; không tham nhũng, lãng phí và kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí. Do đó cần phải cụ thể hóa tiêu chuẩn của đội ngũ cán bộ lãnh đạo quản lý các cấp để làm cơ sở xây dựng đội ngũ cán bộ.
4. Thực hiện tốt công tác đánh giá cán bộ. Công tác đánh giá cán bộ phải làm hàng năm. Nhận xét, đánh giá cán bộ phải bảo đảm công khai, minh bạch, khách quan, trung thực; phải lấy kết quả hoàn thành nhiệm vụ được giao làm thước đo chủ yếu. Phải có quan điểm đánh giá, sử dụng cán bộ một cách khách quan, công tâm, dân chủ; nhận xét, kết luận về cán bộ nhất thiết phải do cấp uỷ và lãnh đạo có thẩm quyền quyết định trên cơ sở phân tích đầy đủ các ý kiến của các cơ quan liên quan. Chống mọi biểu hiện độc đoán, chuyên quyền, mất dân chủ, định kiến, hẹp hòi, xen động cơ cá nhân. Coi trọng và phát huy trách nhiệm của người đứng đầu, người trực tiếp quản lý, sử dụng cán bộ và của cơ quan tham mưu trong việc nhận xét, đánh giá cán bộ. Cấp có thẩm quyền quản lý cán bộ phải đánh giá cán bộ, có kết luận bằng văn bản và lưu hồ sơ cán bộ theo quy định. Gắn công tác đánh giá cán bộ với đổi mới nội dung và phương pháp tiến hành kiểm điểm tự phê bình và phê bình; phải lấy nhiệm vụ được giao của từng chức danh để làm nội dung đánh giá, kiểm điểm; lấy mức độ hoàn thành nhiệm vụ được giao làm thước đo phẩm chất và năng lực cán bộ.
5. Nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ. Trước hết cán bộ lãnh đạo phải nêu cao ý thức tự giác học tập để không ngừng nâng cao trình độ các mặt đáp ứng yêu cầu về tiêu chuẩn cán bộ theo quy định. Cán bộ dự nguồn các chức danh lãnh đạo, quản lý dưới 35 tuổi phải được đào tạo chuyên môn nghiệp vụ đại học hệ chính quy và cao cấp lý luận chính trị hệ tập trung. Đào tạo, bồi dưỡng cán bộ phải theo quy hoạch. Nội dung đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn cán bộ phải thiết thực, phù hợp với nhu cầu đối với từng loại cán bộ. Chú trọng bồi dưỡng cho cán bộ các kiến thức về quản lý kinh tế, quản lý xã hội, tin học, ngoại ngữ, phương pháp lãnh đạo, quản lý…
Tiếp tục thực hiện tốt công tác đào tạo cán bộ có trình độ sau đại học ở nước ngoài theo Đề án 100 của tỉnh, Đề án 165 của Ban Tổ chức Trung ương.
6. Đổi mới mạnh mẽ công tác tuyển chọn cán bộ. Thông qua hoạt động thực tiễn để tuyển chọn, quy hoạch, đào tạo, đánh giá, đề bạt, bố trí, sử dụng cán bộ; phải mạnh dạn bố trí cán bộ trẻ vào các chức vụ lãnh đạo chủ chốt, quan tâm đúng mức cán bộ nữ, cán bộ là người dân tộc thiểu số; chống tư tưởng định kiến, hẹp hòi, cục bộ, khép kín trong bố trí cán bộ.
Công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, điều động, luân chuyển, phân công cán bộ phải đảm bảo vai trò lãnh đạo của Đảng, đồng thời phát huy vai trò trách nhiệm của các tổ chức thành viên trong hệ thống chính trị và của người đứng đầu các cấp, các ngành; chấp hành đầy đủ các nguyên tắc, quy trình, quy định, tính công khai, minh bạch, dân chủ trong công tác cán bộ. Việc bổ nhiệm giữ các chức vụ lãnh đạo phải theo đúng các tiêu chuẩn quy định. Mạnh dạn đề bạt vượt cấp những cán bộ trẻ, có năng lực thật sự, đã trải qua hoạt động thực tiễn có hiệu quả, dám nghĩ, biết làm, dám chịu trách nhiệm vào các vị trí lãnh đạo, quản lý chủ chốt.
Kiên quyết thay thế và không bổ nhiệm lại những cán bộ hạn chế về năng lực, không hoàn thành nhiệm vụ, tham nhũng và để đơn vị xảy ra tham nhũng do người đứng đầu thiếu tinh thần trách nhiệm; những cán bộ làm việc cầm chừng, năng lực kém, không hoàn thành nhiệm vụ, vi phạm tư cách đạo đức của người cán bộ, uy tín bị giảm sút. Không đưa những người bị kỷ luật, không đảm đương được nhiệm vụ ở nơi này sang nhận nhiệm vụ tương đương hoặc cao hơn ở nơi khác.
Đổi mới công tác giới thiệu, lấy phiếu tín nhiệm đối với cán bộ. Trước mắt tiếp tục thực hiện Hướng dẫn số 43-HD/BTCTU, ngày 27/5/2009 của Ban Tổ chức Tỉnh ủy về một số nội dung quy trình lấy phiếu tín nhiệm phục vụ công tác bổ nhiệm, bổ nhiệm lại cán bộ lãnh đạo, quản lý.
7. Phải nâng cao chất lượng tổ chức bộ máy làm công tác tổ chức và cán bộ. Tập trung củng cố, kiện toàn và nâng cao chất lượng hoạt động của các cơ quan tham mưu về công tác tổ chức và cán bộ; trước mắt, tập trung kiện toàn Ban Tổ chức cấp ủy các cấp; xác định rõ trách nhiệm và quyền hạn trong công tác tham mưu về xây dựng đội ngũ cán bộ ở từng cấp, từng ngành; đề cao trách nhiệm của tổ chức và người đứng đầu cơ quan làm công tác tổ chức và cán bộ. Tăng cường giáo dục nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực, tinh thần trách nhiệm của đội ngũ cán bộ làm công tác tổ chức và cán bộ.
Nguyễn Ngọc Chỉnh