Triển khai Thông báo số 210 - TB/TW của Bộ Chính trị (khóa X) và Hướng dẫn số 24 - HD/BTCTW của Ban Tổ chức Trung ương về việc "Thực hiện thí điểm chủ trương đại hội đảng bộ cơ sở bầu trực tiếp ban thường vụ, bí thư, phó bí thư cấp ủy", Tỉnh uỷ ban hành Kế hoạch số 55 -KH/TU, chọn 13 đảng bộ cơ sở thuộc 13/15 đảng bộ trực thuộc Tỉnh thực hiện thí điểm, đồng thời làm điểm tổ chức đại hội đảng bộ cấp cơ sở (gồm 5 xã, 2 phường, 2 thị trấn, 1 doanh nghiệp nhà nước, 1 cơ quan, 2 lực lượng vũ trang), chiếm 6,74 % tổng số đảng bộ cơ sở của tỉnh. Với chủ trương đúng đắn, được sự đồng tình của cán bộ, đảng viên và nhân dân cùng sự tích cực chỉ đạo của các cấp uỷ trong công tác chuẩn bị đại hội nên đến trung tuần tháng 5/2010, đại hội ở 13 đảng bộ cơ sở thí điểm bầu trực tiếp ban thường vụ, bí thư, phó bí thư đã thành công, bầu được nhân sự cấp uỷ cơ bản đúng như dự kiến.

Qua thực tế diễn ra ở 13 đảng bộ cơ sở tiến hành thí điểm, nhìn chung công tác chuẩn bị nhân sự cấp ủy, ban thường vụ, bí thư, phó bí thư trước đại hội được các cấp ủy thực hiện thí điểm chuẩn bị kỹ lưỡng, tuân thủ đúng quy trình, đảm bảo tiêu chuẩn theo quy định. Việc ứng cử, đề cử trong đại hội được thực hiện đúng quy định, có 01 trường hợp được đề cử đã trúng cử (Đảng bộ phường Phước Lộc - thị xã La Gi). Danh sách bầu cử đảng ủy, ban thường vụ đều có số dư theo quy định và bầu 1 lần đủ số lượng đảng ủy viên, ban thường vụ, bí thư, phó bí thư đảng ủy; ngoài trường hợp dự kiến giới thiệu bầu phó bí thư nhưng không trúng cử ban thường vụ đảng ủy ở Đại hội Đảng bộ phường Phước Lộc (thị xã La Gi), các đảng bộ còn lại đều bầu đúng dự kiến, đảm bảo tiêu chuẩn, cơ cấu, các đồng chí trúng cử bí thư, phó bí thư đều đạt số phiếu bầu cao.

Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế nhất định: Quy trình bầu cử trực tiếp chiếm nhiều thời gian, nên có phần ảnh hưởng, chi phối đến việc thảo luận các văn kiện của đại hội. Việc thực hiện quyền ứng cử, đề cử của đảng viên còn ít, chủ yếu dựa vào đề cử của cấp ủy triệu tập đại hội. Quá trình điều hành công tác nhân sự của đoàn chủ tịch đại hội một số nơi còn lúng túng, thiếu linh hoạt. Có nơi chuẩn bị nhân sự cấp uỷ, ban thường vụ, phó bí thư chưa kỹ, nên có đồng chí được giới thiệu nhưng không trúng cử (Đảng bộ phường Phước Lộc - thị xã La Gi). Báo cáo chính trị của một số đảng bộ cơ sở chuẩn bị còn dài, tính khái quát chưa cao, chưa nêu được giải pháp mang tính đột phá. Còn ít ý kiến thảo luận, tranh luận; các ý kiến tham luận phần nhiều còn mang tính minh họa, báo cáo thành tích, chưa đi vào các giải pháp trọng tâm ở địa phương, đơn vị. Tỷ lệ cấp ủy viên và ủy viên ban thường vụ là cán bộ trẻ, cán bộ nữ còn thấp so với yêu cầu.

Ngoài những nguyên nhân khách quan như mô hình thí điểm này mới, chưa có tiền lệ thì nguyên nhân chủ yếu là do một số cấp ủy cơ sở chưa quán triệt sâu kỹ các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của cấp trên, chưa thật sự chủ động trong công tác chuẩn bị đại hội của cấp mình, còn tâm lý trông chờ vào sự giúp đỡ của cấp trên.

So với yêu cầu đặt ra, có thể khẳng định việc thí điểm chủ trương đại hội đảng bộ cơ sở trực tiếp bầu ban thường vụ, bí thư, phó bí thư đã thành công. Qua đó, một số vấn đề phát sinh từ thực tiễn đáng để chúng ta nghiên cứu và hoàn thiện: 

Thứ nhất, việc lựa chọn các đảng bộ cơ sở làm đại hội thí điểm nhìn chung đều là các đảng bộ đạt trong sạch vững mạnh và hoàn thành tốt nhiệm vụ (6/13 đảng bộ đạt trong sạch vững mạnh; 7/13 hoàn thành tốt nhiệm vụ), hơn nữa việc bầu bí thư, phó bí thư thường không có số dư (bầu tròn), vì vậy chưa thấy hết được ý nghĩa, tác dụng của việc mở rộng dân chủ, phát huy quyền dân chủ trực tiếp của đảng viên dự đại hội. Nếu áp dụng chủ trương này trong toàn Đảng, một mặt phải xây dựng tổ chức cơ sở đảng thực sự trong sạch vững mạnh, trước hết là tập thể cấp ủy cơ sở, mặt khác phải xây dựng được khối đoàn kết thống nhất thực sự trong từng tổ chức cơ sở đảng, đồng thời phải xây dựng quy trình, hướng dẫn thực hiện cụ thể để cấp ủy cơ sở dễ triển khai thực hiện, có như vậy mới phát huy tối đa ý nghĩa, tác dụng của chủ trương này.

Thứ hai, để việc bầu cử cấp uỷ đảm bảo các yêu cầu do Bộ Chính trị đề ra nhất là về tỷ lệ cán bộ trẻ, cán bộ nữ, các cấp ủy cần thực sự chú trọng làm tốt công tác quy hoạch cán bộ từ khâu lập đề án, thiết kế xây dựng tổng hợp đội ngũ cán bộ đến dự kiến bố trí, sắp xếp tổng thể theo một ý đồ rõ rệt, với một trình tự hợp lý. Hàng năm phải rà soát, bổ sung kịp thời gắn với thực hiện tốt việc đánh giá cán bộ để đưa vào danh sách quy hoạch những cán bộ có đủ điều kiện làm cơ sở cho đại hội lựa chọn để bầu vào cấp uỷ.

Thứ ba, cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân ở cơ sở đều tỏ rõ sự đồng tình, cho rằng đây là chủ trương tiến bộ, mở rộng quyền dân chủ trực tiếp trong bầu cử; huy động được sự đóng góp trí tuệ, trách nhiệm của toàn đảng bộ trong việc xây dựng nội dung và nhân sự đại hội, góp phần nâng cao chất lượng cấp ủy, ban thường vụ, bí thư, phó bí thư. Bản thân những đồng chí được bầu đã cảm nhận được vinh dự, ý thức về trách nhiệm của mình đối với sự tín nhiệm của đại hội. Tranh thủ sự đồng tình của cán bộ, đảng viên, quần chúng nhân dân, phát triển thành sự đồng thuận để mở rộng áp dụng trong toàn Đảng chủ trương này.

Nguyễn Trung Hiếu